भाषा ओ संस्कृतिके अभियान

 विचार:सुभराज चौधरी
नेपाली भाषा नै बोल्क नै हुइना ठाउँम नेपाली भाषा बेल्सी लेकिन आपन भाषा ओ संस्कृति बिलैना मेरके नेपाली भाषा नै वेल्सि । जिल्ला, ठाउँ अनुसारके भाषा ओ संस्कृतिहँन सम्मान कर्टि थारु भाषाहँन कसिक निमाङ (शुद्ध) बनैना ओ संस्कृतिहन कसिक बचैना कैखे सामुहिक बिचार विमर्श करी ।

सुभराज चौधरी

कौनो जातिके पहिचान विलैना बा कलसे उ जातिके भाषा ओ संस्कृति विलाई परठ कैखे अंग्रेजीम एक्ठो कहाई बा । हुइना फे भाषा ओ संस्कृति विलाईट कलसे कौनो फे जातिके पहिचान सुस्ट सुस्ट हेरैटी जाइट ।

उह होर्सेँ आपन भाषा ओ संस्कृति के संरक्षण कर्ना स्वय्म उह जातिक ब्यक्ति ओ समुदायके मुख्य जिम्मेवारी हो । ओ आपन देशक कौनो फे जातिक भाषा ओ संस्कृति संरक्षण कर्ना राज्यक फे दायित्वहो । यिह बाटहँ नमनन् कैखे अन्तरिम संबिधान २०६३ म रलक भाषा ओ संस्कृति से सम्वन्धित ब्यवस्थाहन नेपालके संविधान २०७२ म निरन्तरता डे गैल बा ।

२०५१ भदौ १ गतेसे रेडियो नेपालमसे थारु भाषाम समाचार प्रशारण शुरु हुइल, जाैन हम्र थारु जाति आपन भाषाम समाचार सुन्ना मौका पैलि । ओस्टक गोरखापत्रम २०६४ असोजम थारु भाषाक पृष्ठ कैखे पाना छुट्यागैल । स्थानिय एफएम रेडियोमसे थारु भाषाम समाचार ओ कार्यक्रम कर पैना कैखे छुट्यागैल बा जुन हमार थारु हुकनके लाक आपन भाषा ओ संस्कृति बारेम पस्कना अवसर मिलल बा ।

२०५६-०५७ सालम पाठ्यक्रम विकास केन्द्र कक्षा ५ सम्म कलाके थारु भाषाम पोस्टा तयार कर्ल बा । पाठ्यक्रम विकास केन्द्रक यी पहल सकारात्मक बा लेकिन उ थारु भाषाम तयार हुइलक पोस्टा हाल कौनो फे स्कुलम पढाई शुरु नैहुईल हो । आशा करी, झट्टहँ उ पोस्टा स्कुलम पढाई ह्व्याए कैखे ।

भाषाहँन कसिक शुद्ध बनैना हो कैखे बिचार विमर्श कर्ना मजा हो लेकिन एक्ठो ब्यक्तिम केन्द्रित होके टिका टिप्पणी कर्ना मजा नै हो कनाम्वार ब्यक्तिगत बिचार हो । एक डुसरम टिकाटिप्पणि कैखे आपनबिचार सञ्चार माध्यम ओ सामाजिक सञ्जालम प्रस्तुत कर्नासे मजा सामुहिक रुपम जमघट होके बिचार लेना डेना मजाहो कि कनास लागठ ।

थारु जातिके भाषा ओ संस्कृति संरक्षण कर्ना स्थानिय सरकारके फे दायित्व हो । उहो होर्से दाङ जिल्लक घोराही उप-महानगरपालिका, बर्दियक बाँसगढी नगरपालिका थारु भाषाहन सरकारी कामकाजी भाषा कैखे मान्यता डे राखल । उप-महानगरपालिकाके यि ब्यवस्थाहन हम्र थारु हुक्र कट्ठ्याक लागु करटी ? यी बाट् बिचार कर पर्ना बा । काखर कि ब्यबस्था सरकार कर्ना हो उ ब्यबस्थाहन ब्यबहारम लागु कर्ना जिम्मेवारी उह जातिक ब्यक्ति ओ समुदायके हो ।

थारु भाषाओ संस्कृतिक संरक्षण करक लाक दाङम थारु कल्याण कारिणी सभा दाङ देउखर कुछ चासो डेखाइल बा । उहो होँर्से सभाके अगुवाईम कक्षा ५ सम्मकलाग थारु भाषाम पाठ्यक्रम तयार फे हुइलबा । लेकिन पोस्टा तयार नैहुइल हो । ढिर ढिर थारु भाषक पोस्टा फे तयार हुई ओ हमार लर्कावन आपन भाषम स्कुलिमपह्र पैहीँ । अस्रा करी, उ दिनझट्ह ड्याखमिली कैखे ।

पाछक समयम हमार थारु जाति के कुछ अग्रजहुक्र थारु भाषाम शुद्धा शुद्धीम रुचि डेखाईल बाट । पत्रिका ओ सामाजिक सञ्जालम (फेसवुक) फे थारु भाषाहन कसिक निमाङ (शुद्ध) बनैना हो कैखे बिचार विमर्श हुइटीबा । जुनहमार लाक खुसी ओ गर्वके बाट हो । २०७७ साउन ३ गते हमार पहुँरा डटकमम थारु जातिके इतिहासकार ओ पूर्व राज्यमन्त्री महेश चौधरीज्यू थारु भाषिक शुद्धताम प्रश्न शिर्षकम थारु भाषाहन कसिक शुद्ध बनैना कैखे आपन बिचार धैरख्लह, जुन एक हदसम्म तरङ्ग लानल ।

एक्ठो जिल्लक, ठाउँक भाषा और जिल्लक ठाउँक भाषा हुवहु नै मिलठ । उदाहरणके लाक सल्यानम बोल्ना नेपाली भाषा जाजरकोटम बोल्ना नेपाली भाषा हुवहु नै मिलठ । दाङ उपत्यकाम बोल्ना थारु भाषा देउखरम बोल्ना थारु भाषा हुवहु नै मिलठ । सायद म्वार बिचारम शब्द ओ भाषा हुवहु मिल्ना कठिनबा जसिन लागठ ।

उहमारफे हम्र सक्कु ठाउँक भाषाहन सम्मान ओ स्विकार कर पर्ना अबस्था बा । उदाहरणके लाग दाङक घोराहीउपमहानगरपालिकाम थारु भाषाहँन सरकारी कामकाजी भाषामान्यता डेना कैखे ब्यबस्था कै राखल तर हम्र थारु जाति उपमहानगर पालिकाम कामकाज करबेर का हम्र थारु भाषाम एक्ठो निवेदन डे रख्ली ? यदि हम्र थारु हुक्र उपमहानगर पालिकाम थारु भाषाम निवेदन नै डेल हुइकलसे थारु भाषाहन सरकारी कामकाजीक रुपम मान्यता डेना कैखे उप-महानगरपालिकाके ब्यवस्थाकर्लक का अर्थ रहल ट ?

का हम्र आपनथारु भाषक ओ संस्कृतिके अधिकार मंग्ना केल्ह हो ट ? ब्यबहारम लागु नै कर्ना हो ट ? कठ अधिकार के साथ साथम दायित्व फे ज्वारल रहठ । हम्र आपन भाषा ओ संस्कृतिक अधिकार मंग्ठी कलसे उ ब्यबस्थाहँ लागु कर्ना हमार दायित्व फे हो ।

हम्र नेपाली भाषा नै बोल्क नै हुइना ठाउँम नेपाली भाषा बेल्सी लेकिन आपन भाषा ओ संस्कृति बिलैना मेरके नेपाली भाषा नै वेल्सि । जिल्ला, ठाउँअनुसारके भाषा ओ संस्कृतिहँन सम्मान कर्टि थारु भाषाहँन कसिक निमाङ (शुद्ध) बनैना ?

हमार जातिम पुर्खनसे मन्टि अइलक कुछ संस्कृति ओ भाषा हेरैटि जाइटा । लेकिन नेपाली भाषा ओ संस्कृतिहन भित्रैटि बाटि । हमार थारु हुकनक डस्याम सख्या नाच नच्ना चलन हेरैटिबा कलसे डेवारिम भाइटिका लगैना ओ देउसी भैलो खेल्ना चलन वहर्टि वा । का हम्र तिहारम भाइटिका नै लगाके नैहुईना हो ? देउसी भैलो नै खेल्क नै हुईना हो ट ?

ओस्टक पहिल पहिल गाउँगाउँम खेन्ह्वा (रविपाट डैना सझ्या ठाउँ) रह गाउँक सक्कु जे खेन्ह्वम रविपाट डैना काम करी कत्रा चौकस लाग सङ्घ सङ्घ रविपाट डाँइवेर । लेकिन आजकाल मेसिनरी जमाना आइल होरसे गोरु ओ राँगाले रविपाट डैना चलन हैरेटि गइल ओ टेक्टर, ठेस्सरले रविपाट डैना चलन आइल । हो जमाना अनुसार हम्र फे चल परठ लेकिन पर्वाटिनके बाहुल्यता रलक गाउँम हमार सझ्या खेन्ह्वम मन्दिर बन्टि बा ओ हमार सझ्या खेन्ह्वा हेरैटिबा । का हम्र हमार पुर्खनसे वेल्सलक खेन्वाम हम्र सझ्या घर, भुँह्यार ठान (डिउठन्वा) बनाई नै सेक्ठि ? हमार पुस्टौसे चल्टि अइलक भुँह्यार ठान बनैना ओ पुज्ना संस्कृति बिलैटि जाइटा । याकरलाक स्थानिय सरकारसे सहकार्य कैके भुँह्यार ठान नै वनाई सेक्ठि ?

हम्र नेपाली भाषा नै बोल्क नै हुइना ठाउँम नेपाली भाषा बेल्सी लेकिन आपन भाषा ओ संस्कृति बिलैना मेरके नेपाली भाषा नै वेल्सि । जिल्ला, ठाउँ अनुसारके भाषा ओ संस्कृतिहँन सम्मान कर्टि थारु भाषाहँन कसिक निमाङ (शुद्ध) बनैना ? ओ संस्कृतिहन कसिक बचैना कैखे सामुहिक बिचार विमर्श करी ओ एक ड्वासरम टिकाटिप्पणी कर्ना संस्कारहँन कम करि ।

(लेखक अधिबक्ता हुइट)

अग्रासन खबर

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै प्रकासित