लकडाउन डायरीः स्रष्टाहुक्र कठ–‘लौव ज्ञान लेना ओ डेना मौका मिलल् बा’

कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) के कारण विश्वक अधिकांस देश संकटके अवस्थाम पुगल बा । दिनप्रतिदिन कोरोना संक्रमितहुकन्के संख्या बहर्टि बा । दुई लाखसे ध्यार मनै कोरोनाके कारणले ज्यान गुमासेक्ल बाट । कोरोनासे बचक् लाग नेपाल सरकार गत चैत ११ गतेसे देशभर लकडाउन घोषणा जारी करल् । टबसे अइना जेठ ५ गतेसम देशभर लकडाउन कायम कैगिल बा । लकडाउन पाछ प्राय सक्कुज आ-आपन घरम बन्दाबन्दीम बैठल बाटी ।

यी बन्दाबन्दीम फे घरम बैस्क अनलाइन मार्फत अफिसके काम कर्ना, साहित्य सिर्जना कर्ना ओ अनलाइन मार्फत जो आ-आपन मैगर कविलाहुकनक अवस्थाके बारेम जानकारी लेना डेना हुइल बा । यिह अठ्वार ख्याल बगालके आयोजनाम भर्चुअल ख्याल इ-लिट अनलाइन साहित्य उत्सव फे हुइल । सामाजिक संजालम यी उत्सव बहुट चर्चा फे पाइल । लकडाउन आघ घरम बैस्टीकी बहुट साँसट लग्ना स्रष्टाहुक्र यी बन्दाबन्दीके ब्यालम कसिख घरम बैस्ख दैनिकी बिटैटी बाट । यिह विषयम त्रिभुवन विश्व विद्यालयके सहप्राध्यापक एवं लौव अग्रासनके प्रधान सम्पादक के.बी. चौधरी, रंगकर्मी एवं चलचित्रकर्मी प्रणव आकाश, ख्याल बगालके अध्यक्ष सवि थारुसे दंगीशरण खबर डटकमके अनलाइन संवादम कैगिलक लकडाउन डायरी प्रस्तुत कैगिल बा ।

के.वी. चौधरी, सह–प्राध्यापक (त्रि.वि)

संघर्ष ओ जीवन हँ परिपुरक अर्थम हेर्ना म्वार नजर आज फेरगैल बा । संघर्ष ओ जीवन फरक फरक चेतना हुइट कनाअस लागटा । संघर्ष त माध्यम केल हो जिना । जीवनके ट भारी उचाँइ बटस् । जीबन ट प्रेम हो, अनुभुतिके महासागर हो । अलौंकिक आत्मिक भाव हो । संघर्षले जीवनह बल्गर बनैलसे फे याकर यर्थाथता ह फ्यार निस्याकठ । जलम ओ मृत्यकेल सत्य हो । जन्म ओ मुत्यु विचम संघर्षले जीबन स्थापित कर्ना हो । यर्थाथ डुह बास्तविक्ता हमार लाग आवश्यक बा ।

आज विश्वरभर कोरोना भाइरसले मनै मुटि बाट । हमार संघर्षले हमन पूर्णरुपम सुरक्षित कराइ निस्याकल हो । दुइलाखसे ध्यार मनै जीवनके लाग संघर्ष कर्टि मृत्युबरण कैरख्ल । आम्हि कत्रा क्षति हुइना हो एकिन कर निसेक्गैल हो । त हरेक चूनौतिसे फेस टु फेस जुझ्ना संघर्ष कर्ना म्वार चलन आज कोरोना चुनौतिसे नुख्ख, घर भित्तर वैठ्क बँच सेक्जैठा कना मान्यताम पुगल बा । याकर विर्वा निबनटसम अस्तक जिना स्थिति फे रह स्याकट । ज्या हुइलसे फे हम्र आपन आपन ठाउँम सजक ओ सर्तक रह पर्ना बा ।

वसिन त नम्मा समयसम घरम बैठ्ख फे अँट्यावन लग्ना स्थिति हो रहल । पहर्ना, लिख्ना काम ट हरडिनक समय प्यासा जो रह ओ पलि बा । खास कैख यी ब्याला लर्का पर्कन समय डिह मिलल बा । खोज खोज फिलिम हेर्ना, मौका फे मिलल बा । बाँकी  सयम म डान डान बारी बारी बुरा रेखडेख कर्ना ओ शारिरीक ब्याम कैख समय विटैटी बटु । योगा ध्यान नियमित कैगिल बा ।

ओस्टक लकडाउनके  आजसम समयम मै थारु समुदायक अग्रज लोक संस्कृतिके खानी बेझलाल चौधरीके बर्किमार किताबके  प्रुफ हेडर्नरख्नु । हुकाँहार जो मागर किताब अन्तिम प्रुफ हेर्टी बटु । ख्याल बगालक एतिहासिक कार्यक्रम इलिटम थारु सौन्दर्य चिन्तनके विषयम हुइल बहसम प्यानलिष्ट होख सहभागि हुइना मौका मिलल् । कबु कविता, गीत, रचना लिख्न समय बिटैटी बटु । यी लकडाउन नम्मा अस बा उहमार क्याम्पसके विद्यार्थीन अनलाइन कक्षासे पह्रैना कार्यक्रमफे शुरु कैगिल बा । सुस्ट सुस्ट अउर कुछ कुछ हचाली फे सिख्ना विचार बा ।

प्रणव आकाश, रंगकर्मी एवं चलचित्रकर्मी

कोभिड१९ महामारीले सिर्जल बन्डाबन्डिले ढ्यार फुर्सद निकार्डेल बा, बैस्ल बैस्ल बनाडेल बा । यी विषम परिस्थितिम बहुट काम अढुरो बा । त फे आझ्काल समयक् ठुन्यारसे ठुन्यार सदुपयोग कर्ना कोसिसम् लागल बाटु ।

भर्खर गैलक् अन्तरास्ट्रिय श्रमिक दिवस (मइ१) या कहि बैशाख १९ गतेसे २१ गतेसम ख्याल बगालक आयोजना ओ ढ्यार संघसंस्थाक सहकार्यम तीन डिन्या ख्याल इलिट, अनलाइन साहित्सिक उत्सव क पैल्हा भाग सम्पन्न हुइल बा । यी उत्सवम मै संयोजक रुपमकाम कर्टी उत्सवह सफल बनैना प्रयास कर्नु ।

तीन डिन्या अनलाइन उत्सवह लकडाउनक व्यालम करसेक्जैना हर्चालिक् रुपम लान खोज्ली । थारु समुदायक ६ ठो बिषयम ख्याल बैठगिलक यी उत्सवले पक्कफ बौद्धिक बहस ओ साहित्यिक माहोलह झन गरम बनाइल हुइ कना लागल बा ।

उत्सवम ख्याल बैठगिलक् सबाल्टर्नक सामाजिक ओ साँस्कृतिक पाटो विषयले समग्र थारु समुदायह राज्यसे काजे सबाल्टर्नक रुपम हेर्जैटीबा, मजदुरक समस्या, भुलभुलैयाम थारु दृश्य चित्र ओ सामुदायिक भाषा पुस्तान्तरण, ओझेलम थारु लोक लय, परम्परागत व्यवस्था ओ थारु सौन्दर्य ओ कलाक विषयम ख्याल बैठ्गिल रह ।

ख्याल इलिट से कुछ डिन आघफे अनलाइन मार्फट ख्याल गसिप नाउडेक थारु समुदायसे जोर्गिलक् १२ ठो बिषयम सम्बन्धित व्यक्तित्वहुँकनसे कार्यक्रम चलैना काम फे कर्नु । यी ओ असिन कामले चिमाक बैठल थारु समुदायक बहसमुलक कार्यक्रम, साहित्यिक गतिबिधि, चिन्तन ओ चेतनाह डान्छे हुइलसे आघ बर्हाइक् लाग बल पुगाइ कना म्वार बुझाइ बा ।

पेशागत रुपम मै रंगकर्मी ओ चलचित्रकर्मी हुइलक् कारणसे औरजहनक् लाग फिलिम हेर्ना काम समय बिटैना बाहाना बन्ठिन कलसे म्वारलाग सिकाइक रुपम डेखा पर्ठा । यी समयम मै ढेरसे ढेर अन्तराष्ट्रिय पुरस्कार पाइल फिलिम, डकुमेन्ट्री ओ सेरिज हेर्क बैठल बाटु । जट्रा फे फिलिम हेर्ठु, उहिमसे कथा बिन्ना टरिका (स्टोरीटेलिङ), खिच्ना (सिनेमाटोग्राफी)  अभिनय, डाइलग् ओ निर्देशकीय शिल्पक् बारेम जन्ना, बुझ्ना ओ सिख्ना मौका पाइल महसुस हुइटा ।

गैलक् साल रंगमञ्चम एकठो फे थारु भाषक नाटक करनिसेक्गिलक बाट अवगत कर्टी नाटक लिख्ना काममे समय छुट्ट्यैल बाटु । ओस्टहक् हर्चालीम पैल्हसे ठँट्याक ढरल भिडियोक इडिट कर्ना, इडिट सिख्ना काम कर्टी बाटु ।

लकडाउनसे जर्माइल साहित्यिक उत्सवले आब एकठो स्मारिका निकार पर्ना बर्वार जिम्मा डेडेल बा । बाँकी समय आब उह ख्याल इलिट २०२० क स्मारिका किताब निकर्ना तयारिम बेल्सटी बाटु ओ बेल्सने बाटु ।

सवि थारु, अध्यक्ष- ख्याल बगाल

मन बहुट उदास बा । चली जाइ चिया पिएकना किउ फे निहुइट। कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) क सम्भावित संक्रमणर्ह वाककलाग विश्वक ढेउर जसिन बराबरा राष्ट्र बन्दाबन्दी (लकडाउन)क घोषणा कैल बाट । यी संक्रमण कालसे नेपाल फे अछुट निहुइ पाइल ।  चैत ११ गटेसे नेपालम कोरोना संक्रमण फैल निडिहेक लाग नेपाल सरकार फे नेपालभर बन्दाबन्दी कैना घोषणा करल। यी बन्दाबन्दीक ब्याला बहुट काम कर निपाइल हुँ । बन्दाबन्दीक ब्याला गाउँम बाटु । चैत महिनक दिन त जैसटैस रबिपाट सवोर्टी बिटल । औरब्याला मेह्रमेहृक कार्यक्रमम सहभागी हुइटी दिन बिट । बन्दाबन्दीम घरम बैठट बैठट मन एकघरी चामचिम निहुइट । छटपटाउन मन जम्म घोराही होर कुड्कट । कबु उ गाउँसे उ गाउँ ।

बन्दाबन्दीम मन कुलबुलाइ बेर ढेउर विषयम सोच्ना ओ लौव योजना बनिना मौका फे मिल्ना रैछ । म्वार मनसङ्ग काठमाडौंम रहल गोचा प्रणव आकाशक मन कुड्गलन टब उहाँ बन्दाबन्दीम अनलाइन कार्यक्रम कर्ना प्रस्ताव कर्ल । प्राविधिक समस्याह सम्हर्टी बहुट प्रयासपाछ ख्याल गसिप” ११ औं पैढारसम्म पुगल। उहो सफलतासे हमार मनम लौवा योजना जर्माइल ख्याल ई-लिट २०२०” अनलाइन साहित्यिक उत्सव ।

हरेक वर्ष चैत महिनाक ड्वासर अठ्वार होर हुइना थारू साहित्यिक म्याला बन्दाबन्दीक कारण भाग-५ हुइ निस्याकल । ख्याल बगाल थारू भाषा ओ साहित्यह फे आपन विधाम सम्याटल ओर्से साहित्यिक म्यालाहोर सहभागी हुइटी आइल बा टबोपर फे बन्दाबन्दीम जो साहित्यिक माहोल बनाइकलाग जरुरी मान्ख मे-१ (अन्तर्रा्ष्ट्रिय श्रमिक दिवस)क दिनक मौका पार्ख टिन डिन्या ख्याल ई-लिट क सुरु कैली ।

तीन दिनसम्म चलल उ उत्सवम हम्र तीन दिन फरक फरक विषयवस्तु (क्रमशः जिवनशैली, भुलभुलैया ओ ओझेल) क लाग छुट्टैली । पहिला डिन सवाल्टर्नक सामाजिक ओ सांस्कृतिक पाटोक विषयम हुइलक ख्याल सायद थारू समुदायक लाग सवाल्टर्न शब्द लौव लागल हुइ जसिन लाग । पाछक ब्याला थारू समुदायह टाक्ख सरकारसे कैगिल कुछ व्यवहार ओ सविधानम कैगिलक कुछ व्यवस्थासे का थारू समुदाय फे सवाल्टर्नम जो परट ? कना जसिन प्रशन बहुट जहिनक मनम उठल हुइ जसिन लागट । ओस्सहेख राष्ट्रक आर्थिक स्थिति उठाइकलाग मजदुरसे पुगागैलक योगदानसामुदायिक भाषा सिकाइक अभ्यास ओ पुस्तानतरण, थारू दृश्यचित्र, थारू लोकलय ओ परम्परागत व्यवस्था, थारू सौन्दर्य्चित्रक बारेम बौद्धिक ओ महत्वपूर्ण ख्याल हुइल जसिन लागट । सङ्ग ख्याल ई-लिटक साहित्यिक रचनावाचन शृङ्खला बन्दाबन्दीले उकुसमुकुस हुइल मन, सासट मन, डराइल मनह चैनार ओ पर्छ्वार बनाइल हुइ जसिन लागट । 

ख्याल बगालक अध्यक्षक नाताले एक्ठो (ओझेलम थारू लोकलय ओ परम्परागत व्यवस्था) ख्यालक सहजीकरण कैना जिम्मा मै फे लेनु । ख्यालम थारू लोकलय ओ परम्परागत व्यवस्थाह बचाइकलाग नीतिगत तहम जो थारून पहुच पुगाई पर्ना, ब्यालामौकाम ख्याल, कचेहरी एवं खोज अनुसन्धान हुइ पर्नाम बौद्धिक वक्ताहुक्र जोर डिहेल रलह । समग्रम ख्याल ई-लिटक पहिला भागम जत्रा जौन विषयम हम्र ख्याल कर्ली सम्बन्धित विषयम कहोरेसे फे किउ जहन झक्झकाइल जो बा । असिन मेहृक बौद्धिक बहस अइना डिनम अइना कार्यक्रम ख्याल बगाल निरंतरता डेने जो बा ।  ख्याल ई-लिट भाग गैलक बेफैसे बर्दिया बाँसगढीसे प्रसारण हुइना रेडियो गुर्बावा एफएमम हर बिहान् ८ बजे प्रशारण हुइटी आइल बा । बन्दाबन्दीक यिहे ब्याल ख्याल बगालसे जो मेह्रमेहृक कार्यक्रमक आयोजना कर्ना योजनाम जुटल बाटी । ख्याल ई-लिट २०२० क स्मारिका  यिहे बन्दाबन्दीम जो ओरैना कैख हम्र (प्रणव गोचा, इन्द्र गोचा, अर्णव भाइ ओ मै) आपन आपन ठाँउसे खटल बाटी। अखिनक भागम हुइलक कमिकमजोरीह सम्हर्टी ड्वासर भाग आम्ही मजा बजिना प्रयासम लग्बी । यी ब्याला सन्झ्या बिहान् भैैस चर्हैटी(बर्ड्यावा) ओ और ब्याला जापानम विद्यावारिधि कैटी रहल कनैलाल चौधरीके एक्ठो पोस्टाम सह-सम्पादकक जिम्मेवारी आइल ओर्से आपन जिम्मेवारी पूरा कैटी बाटु । सङ्ग युट्युबक सहयोग लेक ग्राफिक्स, भिडियो इडिटिङ फे सिख्टी बाटु ।

अन्तम नेपालम फे कोरोना संक्रमणक संख्या बहर्टी गैलक अवस्थाम बन्दाबन्दी कैह्यासम् हुइट कैह्या खुली किउ ज कुछ कह सेक्ना अवस्था नि हो । हालसम्म  नेपालम कोरोना भाइरस संक्रमणक संख्या १३४ पुगल बा । हम्र जे जहाँ बाटी उ जेल निहो आपन घर हो, लौव सृजना कर्ना ठाउँ हो । हमार हातम मोबाइल बा मोबाइलम ई-बुकसे किताब पह्री । सामाजिक सञ्जालमा आपनसे वर मनैन से कुछ बौद्धिक बात करि। फाल्गुन/चैटम पट्ट्या झरल रुख्वोह जत्रा बैशाखम लौवा पट्या पल्हैना आस ओ विश्वास रठिस् हमन फे आस ओ विश्वास जरुर बा । एक डिन यी (कोरोना भाइरस) फे ओरैना बा । एक डिन यी डर फे ओरैना बा। रुुुकल पौली फेर डोस चल लग्ने बा । ओ एक डिन हम्र पैल्हक जस्ट हस्टी ओ बिना डरक आपन आपन दुनियाँम जरुर घुम्ने बाटी ।

प्रस्तुतिः सन्तोष दहित

अग्रासन खबर

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै प्रकासित